కనుపర్తి అబ్బయామాత్యుడు

ఈయన  తాత ముత్తాతలు కొండవీటి ప్రభువుల వద్ద మంత్రులుగా పనిచేశారు. కానీ ఇతని కాలం వచ్చేసరికి కొండవీటి సామ్రాజ్యాన్ని తురుష్కులు ఆక్రమించుకున్నారు. ఈయనకి మంగళగిరి నరసింహస్వామి ఇష్టదైవము. ఈయన రచించిన రెండు ప్రబంధాలను మంగళగిరి నృసింహస్వామికే అంకితమిచ్చారు. ఈ కవికి సాహిత్యంలోనేకాక సంగీతము, జ్యోతిషము, సాముద్రికము, వైద్యములలో ప్రావీణ్యం వుంది.

ఈయన వ్రాసిన రెండు ప్రబంధాలు మాత్రం లభిస్తున్నాయి. మొదటిది అనిరుద్ధ చరిత్రమ]. దీనిని బాల్యంలో వ్రాశారు. రెండవ కావ్యము కవిరాజ మనోరంజనము. దీనికే పురూరవశ్చరిత్రము అనే మరొక పేరు ఉంది. మొదటి కావ్యంతో పోల్చితే కవిరాజమనోరంజనము ప్రౌఢంగా, భావగర్భితంగా, అలంకార సహితంగా, ధారాశుద్ధి కలిగి ఉంది. ఈయన రచనలలో వీర, శృంగార రసాలను వర్ణించారు. ఈయన శైలి మృదుపదగుంఫితమై, మిగుల ధారాళమై అలరారిస్తుంది. ఈయన తన ప్రబంధాలలో జాతీయాలను విరివిగా వాడారు. ఇతర ప్రబంధకవుల మాదిరిగనే ఈయన తన రచనలలో పురము, జలక్రీడ, పుష్పాచయము, వేట, మన్మథవికారములు, శిశిరోపచారములు, ఋతువులు మొదలైన వర్ణనలు చేశారు.

కం. చదువులకు మేర యెయ్యది,

చదివిన మాత్రంబె చాలు సరసవచస్సం

పదఁ దానేర్చిన కొలఁదిని,

యదనఁ గవితఁ జెప్పి హరికి నర్పింపఁదగున్

కం. భగవంతుని సద్గుణములు,

పొగడు వివేకంబె తమకపూర్వైశ్వర్యం

బగుట నరస్తుతిసేయరు,

జగతిన్ సత్కవులు తుచ్ఛసంపదకొఱకై

మ. హరినామాంకితకావ్య మెట్టిదయిన న్నానందమై సజ్జనా

దరణీయంబగుఁ బుష్పమాలికలలో దారంబుచందంబునన్

నరనామాంకితమైన కావ్యము రసౌన్నత్యస్థమయ్యు న్నిరా

కరణంబై చను హీనజాతి పురుషుం గైకొన్న వేశ్యంబలెన్

చ. కృతులు నిజాంకితంబు లొనరించిన నిష్టధనంబులిచ్చి స

మ్మతిఁ బ్రభువులు కవీశ్వరుల మన్ననసేయుట కీర్తిఁగోరి ని

శ్చితమతి దేవతాస్తుతియె సేయు కవీంద్రులనాదరించి స

త్కృతి యొనరించు సత్ప్రభునికీర్తికిఁ గీర్తి ఘటింపకుండునే.

(అనిరుద్ధ చరిత్రము కావ్యములో అంకితపద్యాల నుండి)

———–